21.01.2023 odbył się pierwszy spacer z cyklu „Spacery z Herderem po Muzeum Gdańska”. W Ratuszu Głównego Miasta zwiedzaliśmy wystawę „Wolę o tym nie mówić”. Tożsamość gdańszczan a powojenna rzeczywistość. Naszym przewodnikiem był dr Andrzej Hoja gdański historyk, archiwista, kurator. Od 2011 roku związany z instytucjami muzealnymi z Pomorza jako kurator w Pommersches Landesmuseum w Greifswaldzie, Muzeum Miasta Gdyni, Muzeum II Wojny Światowe w Gdańsku, Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej w Wejherowie oraz Muzeum Gdańska, gdzie obecnie kieruje Odziałem Głównym tej instytucji. Od ponad dekady rozbudowuje kolekcje nagrań biograficznych w instytucjach muzealnych. Twórca Gdańskiego Archiwum Historii Mówionej, którego pracami zarządza na co dzień, a co może najważniejsze współtwórca wystawy.
Jak zachęcał nas kurator wystawy do dołączenia do naszego spaceru? Jego słowa cytujemy poniżej:
„Czy można dziedziczyć milczenie i jak długo może ono trwać? Dla części gdańszczan i ich potomków trwa już blisko 80 lat. Mowa o doświadczeniu mieszkańców, którzy pozostali w Gdańsku bezpośrednio po ostatniej wojnie. O milczeniu o tym, co różniło ich od przybyszy, którzy po wojnie pojawili się w mieście z oddalonych części Polski i jak trudne było niekiedy zetknięcie i koegzystencja tutejszych i tych „obcych”, którzy teraz stać się mieli sąsiadami.
Bez względu na to czy byli to gdańscy Polacy, Kaszubi czy też Niemcy – łączyło ich często to, jak byli postrzegani przez nową większość – przybyszów z Polski centralnej czy też dawnych kresów wschodnich. To właśnie nowi mieszkańcy, czasem lepiej wykształceni lub piastujący wpływowe stanowiska, stworzyć mieli nowy obraz miasta, zarówno tego z przeszłości, jak i tego, którym miało stać się w przyszłości. Obraz ten kształtowany był także centralnie, tak jak kanon tego, co w naszym dziedzictwie właściwe, chwalebne i pożądane. Kanon zmieniał się, powojenny system polityczny i ustrój ulegał przemianom, a mimo to do dziś z trudem obejmuje on gdańskie doświadczenie. Milczenie trwa.
Wystawa „Wolę o tym nie mówić” to próba oddania głosu gdańszczanom, którzy przez lata milczeli. Głos ten dotyczy ich przeszłości i doświadczenia ich rodzin – wykluczenia, trudności z nauką języka polskiego, jego nieznajomością, przedwojenną koegzystencją z niemieckimi sąsiadami, którzy po wojnie stali się czarnymi charakterami polskiej historii narodowej, doświadczenia służby w niemieckiej armii, traum, cierpienia ze strony sąsiadów i dekad bycia postrzeganym jako podejrzani i niepewni.
Wystawa to też próba zwrócenia uwagi na kwestie uniwersalne – na to jakie skutki niesie zamknięcie się w dominującej narracji, „jedynym słusznym” kanonie pamięci i doświadczeń, którym „bombardowani” jesteśmy od najmłodszych lat”.
Wszystkie te aspekty poruszone zostały w czasie naszego spaceru po wystawie, każdy z nas wyniósł z tej wystawy wiele dla siebie. Najlepszym tego dowodem były długie rozmowy z Andrzejem Hoją już po oprowadzaniu. Bardzo dziękujemy kuratorowi za cierpliwość!
Wystawę można obejrzeć w Ratuszu Głównego Miasta na ul. Długiej w Gdańsku do maja 2023 roku, wszystkim zainteresowanym historią Gdańska i gdańszczan bardzo ją polecamy!
fot. Jan Mróz
