26.09.25 w ranach Dni otwartych Centrum Herdera UG mieliśmy przyjemność wysłuchać wykładu prof. Krzysztofa Lipki „Du holde Kunst…” kilka uwag o etycznym sensie muzyki.
Krzysztof Lipka jest dr. hab. filozofii, prof. emerytowanym UMFC, muzykologiem, historykiem sztuki, pisarzem i poetą, przez wiele lat związanym z radiową II-ką i III-ką oraz radiem bis.
Zajmuje się estetyką filozoficzną, szczególnie ontologią dzieła muzycznego, korespondencją sztuk, abstrakcją w sztuce i związkami sztuki z etyką.
O czym był wykład?
Można uważać, że muzyka jest jednym z najmniej potrzebnych zjawisk w ludzkich społeczeństwach, jest „niematerialna”, ulotna, pojawia się i znika, funkcja jej jest pozbawiona wymiernej życiowej konieczności.
To typowe lekceważenie muzyki spowodowane niezrozumieniem jej istoty, jej roli w życiu człowieka. Nie było przecież na naszym globie takiej kultury, nawet najbardziej pierwotnej, która by nie wytworzyła własnej muzyki, a to oznacza, że bez muzyki żyć nie można. Współczesna cywilizacja tę konieczność istnienia muzyki zatraca, lekceważy, sprowadza muzykę do roli ozdobnika, zabawy, wyżycia nadmiaru energii.
Tymczasem przez dzieła muzyczne przemawiają najważniejsze wartości intelektualne i duchowe człowieka, choć większość ludzi zdaje się o tym nie wiedzieć. Jak do wartości głębszych muzyki warstw dotrzeć, jak je określić, zrozumieć, kultywować, rozwijać i przekazywać dalej?
Tym problemem zajmują się wybrani myśliciele od czasów starożytnych, ale dopiero w ostatnich stuleciach szereg twórców wypowiedział wiele kluczowych myśli i wysunął pewne sugestie co do kondycji muzyki w społeczeństwach ludzkich.
Nie bez zasadniczych przyczyn poglądy te pojawiły się na Zachodzie i najdoskonalej zostały wyrażone przez myślicieli i twórców z kręgu niemieckojęzycznego. Filozofowie (Leibniz, Sulzer, Kant, Hegel, Schopenhauer, Spengler, Popper, Adorno, Hartmann, Bloch), pisarze (Mann, Hesse, Rilke), teoretycy (Hanslick) i sami muzycy (Beethoven) wypowiadali się na te tematy z pokolenia na pokolenie wyrażając coraz to bardziej zaskakujące poglądy.
Kiedy zestawimy te myśli, pojawia się silne odczucie, że muzyka jest naznaczona zdecydowanym pierwiastkiem etycznym, choć trudno dotrzeć do źródła i mechanizmu takiego przeświadczenia. Mamy tylko wypowiedzi, przykłady i dzieła muzyczne, które – budząc w nas nieporównywalne z niczym wzruszenie – zmuszają do zastanowienia nad etyczną rolą muzyki w życiu człowieka.
Najważniejsze i najgłębsze wypowiedzi na ten temat pochodzą z kręgu kultury niemieckiej i te właśnie spostrzeżenia warto ze sobą zestawić, by ujrzeć, jak zrozumienie wielkiej roli muzyki w kulturze wciąż narasta. Bez względu na czas powstania są one oczywiście niezwykle idealistyczne, ale przecież idealizm leży u podstaw ducha niemieckiego.
Nie zdradzimy, o czym dokładnie mówił profesor. Kto z Was poczuł się zainspirowany tematem, zapraszamy do wysłuchania podcastu, który pojawi się na naszym fb i na naszej stronie https://herder.ug.edu.pl/filmy-podcasty/podcasty/ w grudniu 2025.
Spotkanie odbyło się dzięki finansowemu wsparciu Goethe-Institut w Warszawie.
