Zapraszamy na kolejny cykl wykładów pt. Spotkania polsko-niemieckie 2026.
Wykłady odbędą się w terminach od 6.02 do 22.05.2026 r.
Udział w wydarzeniach jest bezpłatny, ale obowiązują zapisy. Formularz zgłoszeniowy będzie dostępny na tej stronie od 9.01.2026.
Wszystkie wykłady odbędą się w Centrum Herdera na ul. Ogarnej 26, zawsze w piątki w godzinach 17.30-19.30.
Projekt realizowany jest dzięki wsparciu Fundacji Herdera. Partnerem cyklu jest Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. Josepha Conrada Korzeniowskiego w Gdańsku oraz Wydział Architektury Politechniki Gdańskiej.
W ramach cyklu wykładów Spotkania polsko-niemieckie 2026 zapraszamy na następujące wydarzenia:
- 6.02 dr Andrzej Hoja Zbierając pamięć: kulisy pracy Gdańskiego Archiwum Historii Mówionej. Rozmowę poprowadzi Katarzyna Michałowska
- 27.02 prof. Agnieszka Gębczyńska–Janowicz Architektura muzeów historycznych – narracyjna czy interpretacyjna?
- 17.04. Reinhard Albers Entdeckungsreise durch Mecklenburg
- 22.05. Dieter Schenk. Ein anständiges Leben. Ein Treffen mit dem Ehrenbürger der Stadt Gdańsk
6.02 dr Andrzej Hoja Zbierając pamięć: kulisy pracy Gdańskiego Archiwum Historii Mówionej. Rozmowę poprowadzi Katarzyna Michałowska
Spotkanie poświęcone historii mówionej to okazja, by odkryć, jak osobiste wspomnienia mieszkańców Gdańska stają się częścią zbiorowej pamięci miasta. Podczas wydarzenia koordynator Gdańskiego Archiwum Historii Mówionej opowie, czym jest historia mówiona, dlaczego warto ją dokumentować oraz jak wygląda proces nagrywania rozmówców i rozmówczyń, uczestników ważnych wydarzeń i najzwyklejszych członków lokalnych społeczności. Uczestnicy poznają metody pracy archiwistów, dowiedzą się, w jaki sposób zebrane nagrania są opracowywane i udostępniane, a także co wynika z tych rozmów dla zrozumienia współczesnej tożsamości Gdańska. Spotkanie ma charakter otwarty i inspirujący – zachęca do słuchania, opowiadania i współtworzenia historii miasta.
dr Andrzej Hoja – historyk, kurator i archiwista, założyciel oraz koordynator Gdańskiego Archiwum Historii Mówionej działającego w strukturach Muzeum Gdańska. Misją Archiwum jest gromadzenie i opracowywanie relacji biograficznych gdańszczan, stanowiących cenne świadectwa historii miasta. Fascynują go ludzkie „opowieści” – zarówno te, których słucha i które rejestruje, jak i te, które prezentuje na wystawach, oddając głos tym, których dotąd nikt nie wysłuchał. Obecnie związany także z Centrum Badań Historycznych PAN w Berlinie, gdzie pełni funkcję eksperta.
Katarzyna Michałowska – redaktorka, dziennikarka i absolwentka Akademii Reportażu, z ponad 20-letnim doświadczeniem w szkoleniu młodych adeptów mediów. Od ośmiu lat prowadzi ceniony podcast StacjaZmiana.pl – finalista konkursu Kursory Roku 2025 w kategorii Podcast Roku. Jako ekspertka w dziedzinie audialnej narracji, pracuje z przyszłymi dziennikarzami na Uniwersytecie Gdańskim. Jest autorką powstającej książki o gdańskiej Zaspie, gdzie również oprowadza po Galerii Muralu. Prowadzi warsztaty skoncentrowane na rozwoju inteligencji emocjonalnej i efektywnym zarządzaniu zmianą w życiu osobistym.
27.02 prof. Agnieszka Gębczyńska–Janowicz Architektura muzeów historycznych – narracyjna czy interpretacyjna?
Współczesne muzea historyczne przedstawiają wydarzenia przeszłe wraz z związanymi z nimi artefaktami oraz wizualizacją kontekstu kulturowego. Architektura takich obiektów często staje się kluczowym elementem w tworzeniu narracji i wzmocnieniu doświadczenia zwiedzających. Budynki te są zaprojektowane tak, aby odzwierciedlały kontekst historyczny, w którym prezentowane są wydarzenia, oraz symbolizowały określone wartości czy emocje związane z danym wydarzeniem.
Architektura w tym przypadku jest znaczącym narzędziem w tworzeniu emocjonalnego i intelektualnego doświadczenia dla zwiedzających. Poprzez odzwierciedlenie kontekstu historycznego, wykorzystanie symboliki i integrację z ekspozycją, budynki te pomagają w głębszym zrozumieniu i zapamiętaniu wydarzeń historycznych.
Agnieszka Gębczyńska–Janowicz (dr hab. inż. arch.) architekt i profesor na Wydziale Architektury Politechniki Gdańskiej. Laureatka Nagrody Gdańskiego Towarzystwa Naukowego i Prezydenta Miasta Gdańska dla młodych pracowników nauki oraz Stypendium naukowego dla wybitnego młodego naukowca MNiSzW.
Jest autorką prac naukowych o roli architektury w kształtowaniu współczesnych miejsc pamięci, między innymi monografii autorskich: „Rola architektury w tworzeniu miejsc pamięci – od połowy XX wieku do współczesności” (2010) oraz „Architektura na terenach byłych nazistowskich obozów koncentracyjnych. Funkcjonalna zmienność upamiętniania” (2019).
17.04. Reinhard Albers Entdeckungsreise durch Mecklenburg
Mecklenburg der westliche Teil des heutigen Bundeslandes Mecklenburg-Vorpommern hat sowohl landschaftlich als auch kulturhistorisch viel zu bieten. Die Entdeckungsreise beginnt im Klützer Winkel mit dem Ostseebad Boltenhagen, der angrenzenden Steilküste Klützhöved und dem Schloss Bothmer, der denkmalgeschützte Komplex aus mehrflügeligem Schloss und rechteckiger Garteninsel bildet die größte erhaltene Barockanlage Mecklenburg-Vorpommerns.
In Heiligendamm an der Ostseeküste wurde 1793 das erste deutsche Seebad gegründet. Es entwickelte sich im 19. Jh. ein mondäner Treffpunkt des Adels und Großbürgertums. In dieser Zeit entstanden auch die klassizistischen Bauten entlang der Strandpromenade und führten zum Beinamen „Weiße Stadt am Meer”. In Heiligendamm macht auch die legendäre Dampfeisenbahn Molli, die das Ostseebad Kühlungsborn mit Bad Doberan verbindet, Station. Die Zügen tuckern so gemächlich vor sich hin, dass Schilder ausdrücklich darauf hinweisen, dass Blumen pflücken während der Fahrt verboten ist.
Das nahe gelegene Bad Doberan entwickelte sich im 19. Jh. zur Sommerresidenz der mecklenburgischen Großherzöge. Entsprechende repräsentative Residenzbauten säumen die zentral gelegene Parkanlage namens Kamp. Hauptattraktion des Ortes ist jedoch ohne Zweifel das 1295 begonnene Münster, eine der schönsten Backsteinkirchen Deutschlands.
Daneben lohnen auch die beiden Ostseebäder Kühlungsborn und Warnemünde einen Besuch. Das trifft zweifellos auch auf die mecklenburgische Seenplatte rund um Waren mit der Müritz als größtem vollständig zu Deutschland gehörendem See zu. Blütenpracht gibt es bei der Internationalen Gartenschau in Rostock und bei der Bundesgartenschau im Schweriner Schlosspark zu bewundern.
Absolute Highlights sind die drei Hansestädte Wismar, Rostock und Schwerin. Wobei mir persönlich Wismar, die mit Abstand kleinste unter ihnen, mit seiner weitgehend geschlossenen historischen Bebauung am besten gefällt. Doch auch in Rostock und Schwerin bieten sich dem Besucher ein Füllhorn an lohnenden Sehenswürdigkeiten.
In Güstrow wandeln wir auf den Spuren des Bildhauers Ernst Barlach und bewundern das im Stil der italienischen Renaissance erbaute Schloss. Auch Ludwigslust hat ein Schloss, das gelegentlich sogar als Mecklenburgisches Versailles tituliert wird, zu bieten. Der 130 ha große Schlosspark ist die größte Parkanlage Mecklenburgs. Der ursprüngliche Barockpark wurde ab 1852 unter Leitung des bedeutenden Gartenbauarchitekten Peter Joseph Lenné im Stil eines englischen Landschaftsgarten umgestaltet. Im Archäologischem Freilichtmuseum von Groß Raden wandeln wir auf den Spuren der von deutschen Siedlern verdrängten slawischen Bevölkerung.
Reinhard Albers – der Historiker und Fotojournalist wurde 1955 in Kiel geboren. In seinem Geschichtsstudium bildete die polnische Geschichte einen seiner Schwerpunkte.
Davon ausgehend wurde in seiner späteren Tätigkeit als Reisejournalist Polen Gegenstand mehrerer Präsentationen und Reportagen.
Reinhard Albers Podróż przez Meklemburgię (Spotkanie w języku niemieckim)
Meklemburgia, zachodnia część dzisiejszego kraju związkowego Meklemburgia-Pomorze Przednie, ma wiele do zaoferowania zarówno pod względem krajobrazowym, jak i kulturowo-historycznym. Nasza podróż rozpocznie się w Klützer Winkel, gdzie znajduje się nadbałtycka miejscowość wypoczynkowa Boltenhagen, sąsiadujące z nią klify Klützhöved oraz pałac Bothmer. Ten zabytkowy kompleks, składający się z wieloskrzydłowego pałacu i prostokątnej wyspy ogrodowej, stanowi największy zachowany obiekt barokowy w Meklemburgii-Pomorzu Przednim.
W miejscowości Heiligendamm na wybrzeżu Morza Bałtyckiego w 1793 roku powstało pierwsze niemieckie uzdrowisko nadmorskie – tam też udamy się razem. W XIX wieku stało się ono modnym miejscem spotkań arystokracji i wielkiej burżuazji. W tym czasie powstały również klasycystyczne budynki wzdłuż promenady nadmorskiej, dzięki czemu miejscowość zyskała przydomek „Białe Miasto nad Morzem”. W Heiligendamm zatrzymuje się również legendarna kolejka parowa Molli, łącząca kurort Kühlungsborn z Bad Doberan. Pociągi jadą tak spokojnie, że na tablicach wyraźnie zaznaczono, że podczas jazdy nie wolno zrywać kwiatów.
W XIX wieku pobliskie Bad Doberan stało się letnią rezydencją wielkich książąt Meklemburgii. Odpowiednie reprezentacyjne budynki rezydencyjne otaczają centralnie położony park o nazwie Kamp. Jednak główną atrakcją miasta jest bez wątpienia katedra, której budowę rozpoczęto w 1295 roku, jedna z najpiękniejszych ceglanych kościołów w Niemczech.
Warto również odwiedzić dwa kurorty nad Bałtykiem: Kühlungsborn i Warnemünde. Bez wątpienia dotyczy to również pojezierza Meklemburgii wokół miasta Waren, gdzie znajduje się Müritz, największe jezioro należące w całości do Niemiec. Kwitnące kwiaty można podziwiać na Międzynarodowej Wystawie Ogrodniczej w Rostocku oraz na Federalnej Wystawie Ogrodniczej w parku pałacowym w Schwerinie.
Absolutnymi atrakcjami są trzy miasta hanzeatyckie: Wismar, Rostock i Schwerin. Osobiście najbardziej podoba mi się Wismar, zdecydowanie najmniejsze z nich, z jego w większości zamkniętą zabudową historyczną. Jednak również Rostock i Schwerin oferują odwiedzającym bogactwo wartych zobaczenia zabytków.
W Güstrow podążamy śladami rzeźbiarza Ernsta Barlacha i podziwiamy zamek zbudowany w stylu włoskiego renesansu. Ludwigslust również ma do zaoferowania zamek, który czasami nazywany jest nawet meklemburskim Wersalem. Park zamkowy o powierzchni 130 ha jest największym parkiem w Meklemburgii. Pierwotny park barokowy został przebudowany w 1852 roku pod kierownictwem wybitnego architekta ogrodów Petera Josepha Lennégo w stylu angielskiego ogrodu krajobrazowego. W skansenie archeologicznym w Groß Raden podążamy śladami ludności słowiańskiej, wypartą przez niemieckich osadników.
Reinhard Albers – historyk i fotoreporter urodził się w 1955 roku w Kilonii. Podczas studiów historycznych jednym z jego głównych obszarów zainteresowań była historia Polski.
W związku z tym w swojej późniejszej działalności jako dziennikarz podróżniczy Polska stała się tematem wielu prezentacji i reportaży.
22.05. Dieter Schenk. Ein anständiges Leben. Ein Treffen mit dem Ehrenbürger der Stadt Gdańsk
Auf der Website von Dieter Schenk finden wir eine kurze Zusammenfassung seiner Biografie auf Polnisch: „Dieter Schenk wurde 1937 in Frankfurt am Main geboren, begann seine Karriere bei der Polizei und schloss 1973 sein Studium an der Polizeiakademie ab. Anschließend wurde er Leiter der Landesabteilung für Drogenbekämpfung in Hessen, Chef der Kriminalpolizei in Gießen und von 1980 bis 1989 Direktor des Bundeskriminalamts (BKA). Schenk verließ das BKA 1989 aufgrund unüberbrückbarer Meinungsverschiedenheiten in Menschenrechtsfragen. Er erhielt den Fritz-Bauer-Preis, den Titel eines Gastprofessors der Universität Łódź, die Ehrenbürgerschaft der Stadt Danzig und wurde in Polen mit dem Preis „Kustosz Pamięci Narodowej” (Hüter des nationalen Gedächtnisses) ausgezeichnet. Dieter Schenk schreibt Bücher über die Geschichte des Nationalsozialismus, innere Sicherheit und Menschenrechte” (dieter-schenk.info/persönliches).
Dieser Lebenslauf, der in wenigen essentiellen Sätzen zusammengefasst ist, enthält die wichtigsten Fakten aus seinem Leben, zeigt jedoch nicht den gesamten Hintergrund, der damit verbunden ist: die Geschichte seiner Familie und seine eigene Geschichte, persönliche Erfahrungen, aber auch schwierige Entscheidungen, die ein Mensch treffen muss, wenn er sich der ihn umgebenden Realität bewusst ist und gemäß seiner Sensibilität und seinem Gewissen handeln muss.
Im Herbst 2026 soll ein einzigartiges Buch erscheinen, das diese Geheimnisse enthüllt. Es handelt sich um die Autobiografie von Dieter Schenk mit dem Titel „Ein Leben im Widerspruch, im Schatten der Vergangenheit und in Konfrontation mit Folter und Rassismus der Gegenwart”. Es ist ein Buch darüber, wie ein einzelner Mensch versucht, Einfluss auf die Geschichte zu nehmen, die Geschichte des 20. Jahrhunderts, angefangen mit dem Faschismus über Menschenrechtsverletzungen in Afrika bis hin zur Intoleranz gegenüber Transgender-Personen. Diese Handlungen sind konkrete Lebensentscheidungen, die auf Fakten basieren, mit denen man konfrontiert ist, aber auch die Verantwortung, die Wahrheit zu sagen, auch wenn dies nicht immer angenehm ist. Es gibt Hoffnung, dass jeder Mensch durch seine Entscheidungen die Kraft hat, durch konkretes Handeln etwas zu bewirken.
Wir empfehlen nicht nur die Lektüre des Buches, sondern laden Sie auch herzlich zu einem einzigartigen Treffen mit dem Historiker und Schriftsteller Dieter Schenk ein.
Dieter Schenk – przykład życiorysu człowieka przyzwoitego. Spotkanie z honorowym obywatelem Gdańska (Spotkanie w języku niemieckim).
Na stronie internetowej Dietera Schenka możemy przeczytać jego krótką notkę biograficzną po polsku: „Dieter Schenk urodził się w 1937 r. we Frankfurcie nad Menem, rozpoczął karierę w policji i w 1973 r. ukończył studia na Akademii Policyjnej. Następnie został kierownikiem krajowego wydziału do walki z przestępczością narkotykową w Hesji, szefem Policji Kryminalnej w Gießen oraz dyrektorem Federalnego Urzędu Kryminalnego Niemiec (Bundeskriminalamt, BKA) w latach 1980-1989. Schenk odszedł z BKA w 1989 r. ze względu na różnice poglądów nie do pogodzenia w kwestii praw człowieka. Otrzymał nagrodę im. Fritza Bauera, tytuł Profesora wizytującego Uniwersytetu Łódzkiego, tytuł Honorowego Obywatela miasta Gdańska, a także został odznaczony nagrodą „Kustosza Pamięci Narodowej” w Polsce. Dieter Schenk pisze książki na temat historii nazistowskiej, bezpieczeństwa wewnętrznego oraz praw człowieka” (dieter-schenk.info/persönliches).
Życiorys ten, ujęty w kilka esencjonalnych zdań obejmuje wyliczenie najważniejszych faktów z jego życiorysu, nie pokazuje jednak całego tła, które jest z nim związane: historii rodzinnej i własnej, osobistych przeżyć, ale też dokonywania trudnych wyborów, kiedy świadoma otaczającej jej rzeczywistości jednostka potrzebuje działać zgodnie ze swoją wrażliwością i swoim sumieniem.
Na jesieni 2026 roku zaplanowany jest druk wyjątkowej książki, która kulisty te odsłania. Jest to autobiografia Dietera Schenka pt. „Życie w sprzeczności w cieniu przeszłości i w konfrontacji z torturami i rasizmem teraźniejszości”. To książka o tym jak pojedynczy człowiek podejmuje wysiłek wpływania na historię pisaną przez duże H, historia XX wieku od faszyzmu począwszy, przez naruszanie praw człowieka w Afryce, po brak tolerancji wobec osób transpłciowych. Działania to konkretne życiowe decyzje, oparte o fakty, z którymi ma się do czynienia, ale też odpowiedzialność za mówienie prawdy, choć nie zawsze jest to wygodne. Napawa ona nadzieją, że każdy człowiek przez swoje wybory ma siłę przez sprawczość w konkretnym działaniu.
Polecamy bardzo nie tylko lekturę samej książki, ale także serdecznie zapraszamy na wyjątkowe spotkanie z historykiem i pisarzem Dieterem Schenkiem.