Centrum Herdera UG zaprasza na cykl wykładów i spacer pt. „Gdańsk w XIX wieku”.
Wykłady odbywać będą się w Centrum Herdera UG na ul. Ogarnej 26 w Gdańsku, tam też rozpoczniemy 21.09.2024 nasz spacer.
Udział w wykładach jest bezpłatny, ale obowiązują zapisy. Jeżeli są Państwo zainteresowani udziałem, prosimy o wypełnienie formularza.
W semestrze zimowym 2024 od września do listopada zapraszamy na następujące wykłady i spacer:
- 21.09.2024 w godzinach 9.30-11.45 Ewa Jaroszyńska Leopold von Winter – nadburmistrz, który wprowadził Gdańsk w wiek XX. Spacer w ramach Dni otwartych Centrum Herdera UG (Miejsce spotkania Centrum Herdera UG, Gdańsk ul. Ogarna 26).
- 27.09.2024 w godzinach 17.30-19.30 dr Magdalena Mielnik Saga rodu Meyerheimów: poprzez historię gdańskiej rodziny o malarstwie XIX wieku.
- 25.10.2024 w godzinach 17.30-19.30 prof. Sławomir Kościelak Asymilacja – Kulturkampf – Kwestia socjalna. Obraz stosunków wyznaniowych Gdańska w „długim” XIX wieku.
- 22.11.2024 w godzinach 17.30-19.30 dr Marta Koperska-Kośmicka „Wewnątrz okola wałów istny raj” (J.W. von Goethe, Faust) – co widzieli na Żuławach XIX-wieczni podróżnicy.
Projekt realizowany jest dzięki wsparciu Goethe-Institut w Warszawie, partnerem wydarzenia jest Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. Josepha Conrada Korzeniowskiego w Gdańsku.
Szczegółowy opis wydarzeń:
- 21.09.2024 w godzinach 9.30-11.45 Ewa Jaroszyńska Leopold von Winter – nadburmistrz, który wprowadził Gdańsk w wiek XX (Spacer w ramach Dni otwartych Centrum Herdera UG. Miejsce spotkania Centrum Herdera UG, Gdańsk ul. Ogarna 26).
Kim był Leopold von Winter, nie tylko tytularny, ale i rzeczywisty nadburmistrz Gdańska? Nie-Gdańszczanin, któremu na kamieniu nagrobnym zamiast rozlicznych zwyczajowych fraz napisano: „Kochał to miasto”?
Zesłaniec z Berlina, który Gdańsk – gród o przebrzmiałej sławie – odmienił w miasto nowocześniejsze od pruskiej stolicy?
Spacer śladami nadburmistrza będzie okazją do przypomnienia jego działalności w mieście, realizacji śmiałych, przyszłościowych projektów. Przyjrzymy się też niektórym postaciom, których Leopold von Winter zgromadził wokół siebie, z którymi wspólnie realizował projekt przyszłości dla Gdańska, takich jak Julius Albert Licht, Hugo Conwentz, Eduard Wiebe czy Rudolf Freitag. Poznamy problemy dziewiętnastowiecznego miasta, kiedy nadburmistrz obejmował stanowisko i działania, jakie podejmował dla ich rozwiązania.
Ewa Jaroszyńska – pedagożka, przewodniczka, współautorka przewodników po Gdańsku, Gdyni i Sopocie. Nie zgadzając się z twierdzeniem: „Nie ma ludzi niezastąpionych”, tropi wpływ pojedynczych postaci na losy miasta, regionu czy świata.
- 27.09.2024 w godzinach 17.30-19.30 dr Magdalena Mielnik Saga rodu Meyerheimów: poprzez historię gdańskiej rodziny o malarstwie XIX wieku.
Wiek XIX nazywany jest wiekiem zmian, co odnosi się także do sztuki. Losy wywodzącej się z Gdańska malarskiej familii Meyerheimów pozwolą nam przybliżyć historię malarstwa oraz zmian w postrzeganiu artystów przez samych siebie. Artyści z trzech pokoleń tej rodziny kształtowali charakter malarstwa gdańskiego XIX wieku. Malarze z tej rodziny są też związani z dwiema bardzo ważnymi dla Gdańska instytucjami: powstałą w 1803 roku Królewską Szkołą Sztuk Pięknych oraz założonym prawie 70 lat później Muzeum Miejskim w Gdańsku. Najsłynniejszym przedstawicielem rodu był Friedrich Eduard Meyerheim, którego obrazy określano mianem „poezji optymizmu”, na spotkaniu przybliżymy także twórczość jego ojca, znakomitego portrecisty, braci oraz synów, w tym Paula, profesora na Berlińskiej Akademii, malarza zwierząt, postępu i obrońcy tradycji jednocześnie.
Dr Magdalena Mielnik – doktor historii sztuki, kuratorka Oddziału Sztuki Dawnej Muzeum Narodowego w Gdańsku. Interesuje się sztuką Gdańska czasów nowożytnych, historią muzealnictwa i badaniami proweniencyjnymi.
- 25.10.2024 w godzinach 17.30-19.30 prof. Sławomir Kościelak Asymilacja – Kulturkampf – Kwestia socjalna. Obraz stosunków wyznaniowych Gdańska w „długim” XIX wieku.
„Długi” XIX wiek, liczony od momentu włączenia Gdańska do Królestwa Prus w drugim rozbiorze Polski z 1793 roku po kres I wojny światowej w 1918 roku to epoka ewolucyjnych i rewolucyjnych (uwzględniając dynamikę niektórych rozwiązań) przemian w stosunkach wyznaniowych Gdańska, już w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej ośrodka wielowyznaniowego, jednak z dominującą rolą luteranizmu. Ewangelicyzm pozostał w mieście nad Motławą wyznaniem pierwszoplanowym, decyzją władców Prus ujętym w ramy Unii tzw. Staropruskiej, łączącej w jednym dwa antagonistyczne do tego momentu kościoły, luterański i kalwiński. Katolicy powiększyli swoje szeregi ogarniając z końcem tego stulecia trzecią część populacji, zostali jednakże zmuszeni do przebudowania swojej struktury organizacyjnej. Zlikwidowano klasztory starego typu, kontemplacyjne i mendykanckie, w poklasztornych obiektach pojawiły się nowe parafie, a pośród wiernych nowe, czynne zgromadzenia. Całkowicie rewolucyjna była zarządzona odgórnie asymilacja społeczności żydowskiej, a ośrodki judaizmu stały się widocznym komponentem nie tylko przedmieść, ale i śródmieścia Gdańska. W mieście pojawiły się nowe kościoły i związki wyznaniowe. Po okresie oświeceniowej sekularyzacji nastąpił okres wzmożonej “romantycznej” religijności, jednocześnie jednak przed wszystkimi kościołami i związkami wyznaniowej stanęła trudna do opanowania, wieszcząca czasy socjaldemokracji i komunizmu kwestia socjalna, związana z napływem do miasta tysięcy nowych mieszkańców, szeroko pojętego proletariatu. Wszystkie te aspekty stworzyły bardzo dynamiczny i skomplikowany obraz stosunków wyznaniowych tego czasu.
Sławomir Kościelak, absolwent Uniwersytetu Gdańskiego, doktor habilitowany, profesor UG, pracownik dydaktyczno-naukowy w Instytucie Historii Uniwersytetu Gdańskiego od 2002 roku. Dziedzina nauki – Historia, specjalność – historia nowożytna, historia kościoła.
Tematyka badawcza: stosunki oraz konflikty wyznaniowe w Gdańsku i Prusach Królewskich w XVI-XIX w., reformacja i kontrreformacja, reforma Kościoła; mniejszości religijne oraz kasaty klasztorne z początku XIX w., historia społeczna Pomorza, Wielkopolski i Kujaw, drogi awansu i regresu społecznego, biografistyka.
Autor i współautor 5 książek, redaktor 4 prac zbiorowych, autor ponad 100 artykułów w czasopismach naukowych oraz pracach zbiorowych., ponadto około 40 biogramów w słownikach i leksykonach, ponad 160 haseł w Gedanopedia.pl i blisko 200 innych publikacji popularno-naukowych.
Członek Stowarzyszenia Archiwistów Polskich, Polskiego Towarzystwa Historycznego, Polskiego Towarzystwa Heraldycznego, Instytutu Kaszubskiego, Towarzystwa “Dom Uphagena” w Gdańsku (w latach 2014-2019 prezes tegoż). Organizator i od 2008 roku kierownik studiów podyplomowych Gedanistyka na Wydziale Historycznym UG, przewodniczący Rady Dyscypliny Naukowej Historia UG w kadencji 2020-2024, od 2022 równocześnie kierownik Zakładu Historii Gdańska, Pomorza i Regionu Nadbałtyckiego w Instytucie Historii UG.
W 2018 roku za redakcję naukową książki Gdańsk protestancki w epoce nowożytnej. W 500-lecie wystąpienia Marcina Lutra, t. 1, Eseje, Gdańsk 2017 (Wydawca: Muzeum Narodowe w Gdańsku), wspólnie z prof. Edmundem Kizikiem (współredaktorem) otrzymał Nagrodę Marszałka Województwa Pomorskiego „Wiatr od morza” w kategorii Pomorska Książka Roku 2017 .
- 22.11.2024 w godzinach 17.30-19.30 dr Marta Koperska-Kośmicka „Wewnątrz okola wałów istny raj” (J.W. von Goethe, Faust) – co widzieli na Żuławach XIX-wieczni podróżnicy.
Wiek XIX to okres kiedy literatura podróżnicza przeżywa ogromny rozkwit. W relacjach z podróży pojawiają się egzotyczne krainy, spektakularne budowle czy ekscytujące przygody. To także zapisy z codzienności, przedstawiające z dziennikarską dokładnością każdy przejechany kilometr, każde spotkanie z „tubylcem”. Co mogli zobaczyć na XIX-wiecznych Żuławach Wincenty Pol, Ludwik Passarge czy Rudolf Foss? Wykład będzie próbą spojrzenia na żuławski krajobraz i zabytki Delty oczami XIX-wiecznych podróżników.
Marta Koperska-Kośmicka – dr inż. arch., architektka, adiunkt WA PG, autorka pracy naukowej o architekturze na Żuławach (2015) i książki dla dzieci pt. Raptularz Żuławski (2019). Laureatka Nagrody Premiera dla najlepszych polskich doktoratów, stypendystka Marszałka Województwa Pomorskiego (InnoDoktorant, Twórca Kultury). Jej monografia Dom podcieniowy na Żuławach została wyróżniona jako jedna z najlepszych publikacji akademickich na Poznańskich Targach Książki oraz otrzymała „Nagrodę Magellana” w konkursie „Najlepsze publikacje turystyczne” Warszawskich Targów Książki.