„Mieć czy być” Ericha Fromma to zwieńczenie myśli filozoficznej autora, a zarazem jego ostatnie i najbardziej znane szerokiej publiczności dzieło. Fromm konfrontuje dwa skrajne podejścia do egzystencji, skupiając się na wyborze między życiem opartym na posiadaniu a życiem opartym na byciu. Książka wciąga czytelnika w filozoficzną podróż, badając wpływ społeczeństwa konsumpcyjnego na nasze wartości i wybory życiowe.
Erich Fromm (1900-1980), niemiecko-amerykański psycholog i filozof, znany jest z prac z zakresu psychologii społecznej. Jego główne dzieła, takie jak „Ucieczka od wolności” czy „Miłość jako sztuka bycia”, analizują wpływ społeczeństwa na psychikę jednostki. Fromm był również zaangażowany w badania nad psychologią religii. Jego myśli wywarły znaczący wpływ na rozwój psychologii humanistycznej i są nadal inspiracją dla tych, którzy poszukują głębszego zrozumienia ludzkiej natury. Fromm, w typowy dla autorów amerykańskich sposób, unika stosowania
specjalistycznego słownictwa i zręcznie prowadzi czytelnika po swoich przemyśleniach i teoriach w niezwykle sugestywny sposób. Książka jest niesamowicie przystępna dla każdego, kto zapragnie poszerzać swoje horyzonty i oderwać się od obecnego systemu, czcącego pieniądz nad inne wartości. Autor na celownik wziął bowiem fundament współczesnej cywilizacji, czyli konsumpcjonizm.
Wytacza mu proces, oskarżając o zepsucie społeczeństwa, wyniszczanie planety oraz, pewnego dnia, doprowadzenie do zguby naszego gatunku. W kontrze do konsumpcjonizmu (nastawienia na „mieć”), stawia on modus „bycia”, zakorzeniony w miłości i przewadze wartości humanistycznych nad materialnymi. Ów modus „bycia” stanowi remedium na niedostatki obecnego
systemu i nadzieję na szczęście zarówno jednostki, jak i mas. By udowodnić słuszność swoich tez, sięga on do dzieł filozoficznych z przeszłości, m.in. Starego i Nowego Testamentu oraz myśli Mistrza Eckharta.
Wizja świata Fromma, w którym ludzkość zaczyna żyć dla „bycia”, zamiast posiadania, jest z dzisiejszego punktu widzenia utopijna (dość powiedzieć, że tylko jeden z tych wyrazów pisany jest w cudzysłowie), choć nie sposób odmówić jej uroku, a nawet pewnego rodzaju magnetyzmu. Właśnie ze względu na nieszablonową i hipnotyzującą ideę autora, łatwość, z jaką słowa przeistaczają się w myśli w głowie czytelnika i nieuchronna refleksja nad własnym podejściem do świata i swojego bytu sprawiają, że „Mieć czy być” jest z całą pewnością pozycją wartą przeczytania. W świecie, w którym można komuś powiedzieć, że jest „wart milion dolarów” stanowi ona manifest wszystkich tych, którzy mają jeszcze nadzieje na zwycięstwo wartości humanistycznych nad twardą walutą.
Artur Baranowski
„Haben oder Sein” von Erich Fromm ist der Höhepunkt des philosophischen Denkens des Autors und sein letztes und bekanntestes Werk für ein breites Publikum. Fromm konfrontiert zwei extreme Ansätze der Existenz und konzentriert sich auf die Wahl zwischen einem Leben, das auf dem „Haben” und einem Leben, das auf dem „Sein” basiert. Das Buch nimmt den Leser mit auf eine philosophische Reise, auf der er den Einfluss der Konsumgesellschaft auf unsere Werte und Lebensentscheidungen untersucht.
Erich Fromm (1900-1980), ein deutsch-amerikanischer Psychologe und Philosoph, ist bekannt für seine Arbeiten zur Sozialpsychologie. In seinen Hauptwerken wie „Flucht aus der Freiheit” und „Liebe als Kunst des Seins” analysiert er die Auswirkungen der Gesellschaft auf die Psyche des Einzelnen. Fromm befasste sich auch mit Forschungen zur Religionspsychologie. Seine Gedanken hatten einen bedeutenden Einfluss auf die Entwicklung der humanistischen Psychologie und inspirieren weiterhin diejenigen, die ein tieferes Verständnis der menschlichen Natur anstreben. Fromm vermeidet, wie es für amerikanische Autoren typisch ist, die Verwendung von Fachvokabular und führt den Leser auf sehr anschauliche Weise durch seine Gedanken und Theorien. Das Buch ist für jeden, der seinen Horizont erweitern und sich vom gegenwärtigen System, das das Geld über andere Werte stellt, lösen möchte, sehr gut zugänglich. Der Autor nimmt die Grundlage der modernen Zivilisation ins Visier, nämlich das Konsumverhalten. Er stellt ihn vor Gericht und beschuldigt ihn, die Gesellschaft zu korrumpieren, den Planeten zu zerstören und eines Tages den Untergang unserer Art herbeizuführen. Im Gegensatz zum Konsumismus („Haben”) stellt er eine Form des „Seins” vor, die auf Liebe und dem Vorrang humanistischer Werte vor materiellen Werten beruht. Diese Art des „Seins” ist ein Heilmittel für die Unzulänglichkeiten des gegenwärtigen
Systems und eine Hoffnung für das Glück des Einzelnen und der Masse. Um die Gültigkeit seiner Thesen zu belegen, stützt er sich auf philosophische Werke aus der Vergangenheit, darunter das Alte und das Neue Testament sowie die Gedanken von Meister Eckhart.
Fromms Vision einer Welt, in der die Menschheit beginnt, für das „Sein” zu leben, statt für das „Haben”, ist aus heutiger Sicht utopisch (es genügt zu sagen, dass nur eines dieser Wörter in Anführungszeichen geschrieben wird), doch kann man ihren Charme und sogar eine gewisse Anziehungskraft nicht leugnen. Gerade wegen der unkonventionellen und fesselnden Idee des Autors, der Leichtigkeit, mit der sich die Worte im Kopf des Lesers in Gedanken verwandeln, und der unweigerlichen Reflexion über die eigene Einstellung zur Welt und zum eigenen Sein ist „Haben oder Sein” sicherlich eine lesenswerte Position. In einer Welt, in der es möglich ist, jemandem zu sagen, dass er „eine Million Dollar wert” ist, stellt es ein Manifest für all diejenigen dar, die immer noch auf den Sieg der humanistischen Werte über die harte Währung hoffen.
Artur Baranowski