Zajmowaliśmy się w trakcie wielu lat naszej działalności tematami historycznymi, literackimi, wiedzą o krajach niemieckojęzycznych, ale brakło w naszej ofercie tematów związanych z filozofią.
W 2024 roku postanowiliśmy to naprawić i zaprosiliśmy Państwa na cykl wykładów „Zainspiruj się… niemiecką filozofią”. Zainteresowanie tymi wykładami przerosło nasze najśmielsze oczekiwania, zatem wpisaliśmy ten cykl na listę projektów, które będziemy się starali przeprowadzać corocznie.
Szkoda by było, aby tak ciekawe spotkania, były jedynie jednorazową możliwością zapoznania się z tematami, które proponujemy, dlatego też na podstawie wykładów powstały również podcasty. Nie są one nagraniem ze spotkania, ale próbą ujęcia najważniejszych aspektów każdego z wykładów. Zapraszamy do odsłuchania:
- Dr Tomasz Siwiec „Zainspiruj się… niemiecką filozofią”
Pierwszy podcast jest wyjątkowy – dr Tomasz Siwiec przygotował nam bowiem wstęp do tego cyklu. Wstęp będący inspiracją i zachętą dla tych, którzy do filozofii się jeszcze nie przekonali, a czystą przyjemnością dla tych, którzy brali udział w wykładach naszych prelegentów i nie mogą doczekać się następnych intelektualnych inspiracji.
Dr Tomasz Siwiec, urodzony w 1985 roku w Toruniu. Absolwent Międzywydziałowych Indywidualnych Studiów Humanistycznych na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu (2008) oraz Akademii „Artes Liberales” na Uniwersytecie Warszawskim (2011). Po ukończeniu studiów doktoranckich w zakresie filozofii na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika (2014) podjął pracę w sektorze prywatnym, a na gruncie humanistyki pozostał freelancerem. W swojej pracy badawczej zajmuje się problematyką z zakresu filozofii i krytyki sztuki, estetyki filozoficznej oraz etyki normatywnej. Publikował między innymi w „Ruchu Filozoficznym”, „Studiach z Historii Filozofii”, „Kulturze i Wartościach”, „Obiegu”.
2. Dr Tomasz Siwiec „Zainspiruj się… Johannem Gottfriedem Herderem”
Dwieście dwadzieścia lat, które za chwilę miną od śmierci Herdera, konfrontują nas z pytaniem o doniosłość jego myślenia dla współczesnego człowieka. Czy problemy, które ponad dwieście lat temu poruszały umysł niemieckiego filozofa, mają dla nas dzisiaj jakiekolwiek znaczenie? Czy jeśli nie udzielone przez niego odpowiedzi, to chociaż sformułowane pytania, zachowują obecnie jakąkolwiek intelektualną ważność? A może postać i filozofia Herdera od dawna przebrzmiały i dostarczają jedynie niezdrowej rozkoszy zgrzybiałym antykwariuszom, obsesyjnie kolekcjonującym bibliograficzne śmieci? W podcaście nie uda się nawet szkicowo przybliżyć przebogatej intelektualnej spuścizny, którą Herder pozostawił po sobie, ale z pewnością uda się dowieść, że wrzucenie Herdera do lamusa historii filozofii byłoby równie przedwczesne, co nierozważne.
Dr Tomasz Siwiec – absolwent Międzywydziałowych Indywidualnych Studiów Humanistycznych na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz Akademii „Artes Liberales” na Uniwersytecie Warszawskim.
3. Dr Jacek Kołtan „Zainspiruj się… Martinem Heideggerem”
„Gubimy czas i sprawiamy sobie w tym celu zegarek! Heidegger, filozofia i sens bycia”
Tytułowy paradoks braku czasu, na który narzekamy od narodzin nowoczesności będzie punktem wyjścia spotkania wokół wczesnej filozofii Marina Heideggera. Jego książka „Bycie i czas” (1927) okazała się przełomowym dziełem w historii XX wieku, którego celem było rozświetlenie ludzkiej egzystencji. Autor – kontrowersyjny ze względu na późniejsze krótkotrwałe zaangażowanie w nazizm – stworzył nie tylko narzędzia pogłębionego rozumienia kruchości ludzkiego życia. Zrewolucjonizował humanistykę swoją teorią hermeneutyki proponując radykalnie odmienny sposób rozumienia doświadczeń codzienności, interpretacji życiowych nastrojów, autentyczności, czy wreszcie skończoności naszego czasu. Wczesna filozofia Heideggera zmieniła radykalnie sposób myślenia o naszym byciu w świecie w XX wieku. By przekonać się, czy czyni to nadal, warto bliżej przyjrzeć się co na temat sensu bycia ma nam dziś do powiedzenia jego filozofia.
Zapraszamy zatem na wspólne gubienie czasu! Proszę nie zapomnieć o zabraniu ze sobą zegarków!
Dr Jacek Kołtan, filozof i politolog, pełnomocnik Dyrektora ECS ds. naukowych w swoich badaniach zajmuje się teorią społeczną, nowymi ruchami społecznymi i kulturą polityczną nowoczesności.
4. Dr Tomasz Siwiec „Zainspiruj się… Arturem Schopenhauerem”
„Uśmiech Schopenhauera, czyli w pięknie szukając ocalenia”
W powszechnej świadomości ludzi Arthur Schopenhauer funkcjonuje jako nieuleczalny ponurak, czego dowodem są setki memów z wizerunkiem filozofa. Chyba żaden inny filozof nie zawładnął w tak dużym stopniu wyobraźnią użytkowników Internetu jak właśnie Schopenhauer. Niezależnie od tego, na ile osławiony pesymizm Schopenhauera jest zgodny z faktyczną treścią jego systemu myślowego, to niewątpliwie znajduje się w nim drobna szczelina, przez którą wdziera się światło optymizmu i w którym możemy dostrzec uśmiech na twarzy filozofa. Szczeliną tą jest refleksja na temat piękna i sztuki, która stanowi świadome odwrócenie tendencji wszystkich pozostałych analiz filozoficznych Schopenhauera. Podcast próbuje przybliżyć sedno schopenhauerowskiej refleksji estetycznej i uczynić ją punktem wyjścia do rozważań na temat stosunku sztuki i życia we współczesnym świecie.
Dr Tomasz Siwiec – absolwent Międzywydziałowych Indywidualnych Studiów Humanistycznych na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz Akademii „Artes Liberales” na Uniwersytecie Warszawskim.
5. Dr Dariusz Pakalski „Zainspiruj się… Immanuelem Kantem”
„Kant, czyli o prawie do kłamstwa z miłości do ludzi”
Filozofia moralności Immanuela Kanta jest jednym z najbardziej surowych systemów etycznych w historii. Według filozofa jest ona odpowiedzią na drugie z fundamentalnych pytań zadawanych przez człowieka. Pierwsze dotyczy tego, co jest (czyli: co mogę wiedzieć?), natomiast pytanie moralne dotyczy tego, co być powinno (czyli: co powinienem czynić?), jak powinienem się zachowywać. Jest to wiedza ponadczasowa i niezależna od potocznego doświadczenia, tzn. nawet gdyby wszyscy ludzie kłamali, ciągle pozostaje prawdą, że nie powinni tego robić. Surowość i bezwzględna „nieżyciowość” etyki Kantowskiej polega na tym, że zasad moralnych należy przestrzegać niezależnie od okoliczności: wymówką dla popełnienie kłamstwa nie może być zasada „mniejszego zła”, ani nawet tzw. „miłość ludzka”, powinienem mówić prawdę bez względu na cenę, jaką przyszłoby za to zapłacić, nawet jeżeli stawką miałoby być ludzkie życie. Nie my jesteśmy powołani do tego, by o nim decydować, my mamy postępować moralnie, a w ekstremalnych przypadkach decyzję należy pozostawić Opatrzności. Podobnie rzecz ma się z innymi występkami; Kant odwołuje się tu do przykładów lenistwa i skąpstwa. W tle pozostaje pytanie, czy tak surowy system etyczny mógłby powstać w głowie filozofa, który sam we własnym życiu zmuszony byłby do rozwiązywania poważnych dylematów moralnych. Kant jak wiadomo do tego zmuszony nie był.
Dr Dariusz Pakalski – doktor filozofii i literaturoznawca. Specjalizuje się w filozofii niemieckiej od Kanta do egzystencjalizmu oraz w literaturze niemieckojęzycznej od Goethego po Tomasza Manna. Doktorat poświęcony „Czarodziejskiej górze” Tomasza Manna. Autor licznych publikacji poświęconych literaturze i filozofii niemieckiej, w zakresie tej ostatniej duża ich część poświęcona jest Kantowi.
6. Dr Tomasz Siwiec „Zainspiruj się… Hanną Arendt”
„Zrozumieć banalność zła. Rzecz o ryzyku bezmyślności”
W kwietniu 1961 roku Hanna Arendt, niemiecka filozof pochodzenia żydowskiego, wyrusza do Jerozolimy na proces Adolfa Eichmanna, nazistowskiego zbrodniarza, jednego z głównych architektów „Endlösung der Judenfrage” (ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej). Obecność Hanny Arendt na procesie zaowocuje książką Eichmann w Jerozolimie, która już w chwili publikacji wywoła ogromny skandal i trwającą przez wiele lat dyskusję. Jedną z jej przyczyn będzie podtytuł książki: „Rzecz o banalności zła”. W podcaście w ramach cyklu „Zainspiruj się…” staramy się zasugerować, na ile ważne było dla filozofki ostrzeżenie przed ryzykiem bezmyślności oraz wynikającym z niej banalnym rysem zła oraz czy zachowało ono współcześnie swoją aktualność.
Dr Tomasz Siwiec – absolwent Międzywydziałowych Indywidualnych Studiów Humanistycznych na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz Akademii „Artes Liberales” na Uniwersytecie Warszawskim.
—